ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР ЖӘНЕ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАР
1. Ақмола облысы білім басқармасының жанындағы «Көкшетау қаласы, Ақан сері атындағы жоғары мәдениет колледжі» МКҚК-ң (әрі қарай – Колледж) кәсіби этикасының кодексі (әрі қарай – Кодекс) Қазақстан Республикасының педагогикалық этикасы ережелеріне, колледж Жарғысына және колледждің басқа да ішкі құжаттарына сәйкес әзірленді және педагогтардың барлық білім үрдісіне қатысушылармен өзара әрекетінің этикалық жақтарын, педагогтардың жеке қасиеттерін, сонымен қатар педагогикалық ұжымның құқықтары мен міндеттерін регламенттейтін ережелер мен қағидалар жиынтығын ұсынады.
2. Колледждің барлық педагогтары өз қызметінде оқытушының кәсіби этикасы Кодексінің нормаларын басшылыққа алады.
3. Кодекстің мақсаты – педагог – білім алушы– ата-ана– педагогтар қауымдастығы –мемлекет
арасындағы кәсіби этиканың негізгі нормаларын анықтау.
4. Білім беру мекемесіндегі педагог қызметкерлердің кәсіби этика нормалары туралы ереже білім беру үрдісіне бірыңғай педагогикалық тәсіл ұйымдастыруды реттейді, педагог қызметкерлерге бірыңғай талаптар қарастырады, білім алушыларға, педагогтарға және ата-аналарға (заңды өкілдеріне) жайлы жағдайлар жасайды, сенім және ынтымақтастық микроклиматын қалыптастырады.
5. Жасалған кәсіби тәртіп ережелері атқарып жүрген лауазымына, оқытатын пәніне, марапаттары мен ынталандыруларының болуына және педагогикалық жұмыс өтіліне қарамастан барлық педагог қызметкерлер үшін міндетті болып табылады.
6. Кәсіби тәртіп нормаларын бұзғаны үшін тиісті тергеу қорытындысы бойынша кінәлі тұлға әкімшілік және тәртіптік жазаға тартылуы мүмкін.
ПЕДАГОГТЫҢ АДАМГЕРШІЛІК ЖӘНЕ ЭТИКАЛЫҚ НОРМАЛАРЫ
2.1 Педагог этикасының көздері
Педагогикалық этика нормалары Қазақстан Республикасының нормативтік және заңнамалық актілерімен (ҚР Конституциясы, ҚР Еңбек кодексі, ҚР «Білім туралы», «ҚР Тілдер туралы», «ҚР бала құқығы туралы», «Жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Неке және отбасы туралы» заңдарымен «Педагогикалық этика Ережелерімен» және білім беруді дамыту бағыттары мен келешегін анықтайтын басқа да нормативтік құқықтық актілер) және соларға сәйкес қабылданған заңнамалық және жергілікті актілермен, халықаралық құқық нормаларымен, барлық деңгейдегі білім беруді басқару органының бала құқығы туралы Конвенциямен белгіленген нормаларды сақтап білім алушыларды тәрбиелеу және оқыту мәселелері бойынша мемлекеттік нормативтік актілерімен белгіленеді.
2.2. Педагог этикасының қағидалары
Педагогикалық этиканың негізгі қағидалары:
Педагогикалық әдептің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:
1) адалдық:
Педагог адалдығы олардың оқыту мен тәрбиелеу нәтижесіне, өз қызметіндегі түзетулерді жүзеге асыра білуіне, сынға және рефлексияға қабілетін дамытуға, білім алушылардың, ата-аналардың, әріптестердің кез келген пікірі үшін ашықтығына жауапкершілігін білдіреді;
2) әділдік:
Педагог әділдігі оның бағалау кызметінің ашықтығын, олардың құрған білім беру ортасының айқындылығын білдіреді. Әділдік педагогке білім алушының, оның ата-анасының (заңды өкілдерінің), әріптестерінің құқығын бұзуға тыйым салады;
3) тұлғаның абыройын және қадір-қасиетін құрметтеу:
Педагог өзінің кәсіби назарындағы объектілер болып табылатын білім алушының, ата-ананың, адамдардың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтейді, олармен қарым-қатынас жасауда өнегелі. Ол баланың дамуын шынымен қалап, оған әрқашан көмектесуге дайын екендігін білдіріп, білім алушының жетістігін (жетіспеушілігін) бағалауда әдептілік танытады.
Білім беру үрдісіне қатысушыларына қатысты күш көрсету, моральдық және психикалық қысым жасау әдістерін қолдануға мүлдем жол бермейді;
4) жалпы адами құндылықтарды құрметтеу:
педагог жалпы адами құндылықтардың басымдылығын мойындай отырып, әрбір ұлт мәдениетін ерекшелігіне, құндылығына және қадір-қасиетіне құрметпен қарайды.
Педагог ұлтаралық қатынастар мәдениетін тәрбиелейді, білім алушыларды жасына, жынысына, тіліне, ұлтына, діни көзқарасына, азаматтығына, шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына немесе өзге де кез келген жағдайларға қарамастан барлық ұлттар мен барлық адамдардың құқығы мен қадір-қасиетін құрметтеуге үйретеді;
Педагог колледж ұжымында сенім білдіру және құрметтеу ахуалын жасауға мүмкіндік туғызады;
5) кәсіби ынтымақтастық:
педагог мамандық мәртебесі туралы ойлайды, әріптестерінің абыройын және қадір-қасиетін құрметтейді, оқытушы беделіне нұқсан келтіретін іс-әрекеттерге жол бермейді.
Педагог, қандай да бір дұрыс емес нәрселерді жасауға, өз әріптестерінің сеніміне нұқсан келтіруге, олардың кәсіби міндеттерін атқаруына кедергі жасауға, оларға қандай да бір шығын келтіруге жол бермейді. Педагог өз әріптестерінің теориялық және әдістемелік шеберлік деңгейін арттыруға, шығармашылық қабілетін дамытуға, қиын жағдайға тап болған әріптестеріне көмек беруге жәрдем көрсетеді. Кәсіби ынтымақтастық жалғандық пен әділетсіздікті ақтауға қызмет етпейді;
6) үздіксіз кәсіби даму.
Педагог өзінің кәсіби шеберлігін, зияткерлік, шығармашылық және жалпы ғылыми деңгейін жетілдіреді.
ПЕДАГОГ ТҰЛҒАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
Оқытушыға қойылатын жалпы талаптар
3.1. Педагог білуі керек:
• ҚР Конституциясын; ҚР заңдарын, ҚР Үкіметінің және басқару органының білім беру мәселелері бойынша шешімдерін; бала құқығы туралы Конвенцияны;
• педагогикалық, ғылыми-әдістемелік және ұйымдастыру-басқару міндеттерін шешу үшін қажетті көлемде жалпы теориялық пәндердің негіздерін, педагогика, психология, жас ерекшелігі физиологиясын, мектеп гигиенасын;
• пәнді оқыту және тәрбие жұмысының әдістемесін; бағдарламалар және оқулықтарды;
• оқу кабинеттері мен қосалқы жайларды жабдықтау және жарақтандыру талаптарын;
• оқыту құралдарын және олардың дидактикалық мүмкіндіктерін;
• білім беруді және педагогикалық ғылымды дамытудың негізгі бағыттары мен келешегін;
• құқық және еңбекті ғылыми дамыту негіздерін;
• еңбек қорғау, қауіпсіздік техникасы және өртке қарсы қорғаныс ережелері мен нормаларын білуге міндетті.
3.2. Лауазымдық міндеттерді орындау
Педагог келесі лауазымдық міндеттерді орындайды:
3.2.1. Оқытатын пәннің ерекшелігін ескере отырып, білім алушыларды оқыту және тәрбиелеуді жүзеге асырады, сабақтар және басқа да оқу сабақтарын кестеге сәйкес көрсетілген кабинеттерде өткізеді.
3.2.2. Пән бойынша жұмыс бағдарламасын, күнтізбелік-ақырыптық жоспарын және әр сабаққа технологиялық карта құрады.
3.2.3. Өз жұмысында пән бойынша оқытудың әр алуан тәсілдерін, әдістерін және құралдарын қолданады. Білім беру бағдарламаларын жүзеге асырады. Мемлекеттік білім беру стандартының талаптарына сәйкес дайындық деңгейін қамтамасыз етеді және олардың толық көлемде жүзеге асырылуына жауапкершілікте болады.
3.2.4. Жауапкершілігі:
• “Еңбек қорғау және қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтау туралы” және “Өртке қарсы қауіпсіздікті қамтамасыз ету туралы” бұйрықтарды орындау;
• зардап шегушіге дәрігерге дейінгі көмек көрсету бойынша шаралар қабылдау, жазатайым оқиға туралы басшылыққа шұғыл түрде хабарлау;
• Білім алушыларға (тәрбиеленушілерге) қауіпіздік техникасы, жол қозғалысы және тұрмыстағы тәртіп ережелерін үйретуді ұйымдастыру және т.б.;
• қауіпіздік техникасы бойынша ережелердің (нұсқау) сақталуын бақылауды іске асыру.
3.2.5. Белгіленген тәртіппен оқу құжаттамасын жүргізеді, білім алушылардың оқу үлгерімдерін ағымдағы бақылау және сабаққа қатысуларына бақылау жүргізеді, сынып журналына және күнделікке ағымдағы бағаларын қояды, әкімшілікке қажетті есеп деректерді уақтылы тапсырады.
3.2.6. Білім алушыларды қорытынды аттестаттау бойынша емтихан комиссиясының құрамында жұмыс істейді.
3.2.7. Жұмысын бақылау мақсатында колледж Жарғысына сәйкес колледж әкімшілігінің өкілдерін өзінің сабағына қатысуға кіргізеді.
3.2.8. Әкімшіліктің ұйғарымы бойынша жұмыста жоқ оқытушының сабақтарын жүргізеді.
3.2.9. Колледж Жарғысын, ұжымдық шартты, ішкі тәртіп Ережелерін, осы Кодекстің талаптарын, сонымен қатар колледждің жергілікті актілерін, колледж әкімшілігінің бұйрықтары мен өкімдерін сақтайды.
3.2.10. ҚР “Білім туралы” Заңына және бала құқығы туралы Конвенцияға сәйкес білім алушылардың құқықтары мен бостандықтарын сақтайды.
3.2.11. Білім алушылардың ата-аналарымен (немесе олардың заңды өкілдерімен) байланыс орнатады.
3.2.12. Өзінің кәсіби біліктілігін үнемі арттырып отырады. Әдістемелік бірлестіктердің жұмысына және әдістемелік жұмыстың басқа да түрлеріне қатысады.
3.2.13. Мекеменің жылдық жұмыс жоспарына сәйкес Педагогикалық кеңестің, Әдістемелік кеңестің, Кураторлар кеңесінің, колледжішілік мәжілістердің, директор жанындағы мәжілістердің, ата-аналар жиналыстарының, сонымен қатар жоғары тұрған ұйым өткізетін пәндік комиссиялар мәжілістеріне қатысады.
3.2.14. Колледж бойынша кезекшілік кестесіне сәйкес педагог Колледж ғимаратында топпен кезекшілік атқарады.
3.2.15. Кезеңдік медициналық тексеруден өтіп тұрады.
3.2.16. Этикалық тәртіп нормаларын сақтайды, білім алушылар үшін үлгі болып табылады. Кәсіби міндеттерін орындау кезінде педагогтың сырт келбеті ресми, ұстамдылық және жинақылықпен ерекшелендіретін жалпы қабылданған іскер стиліне сай болуы керек.
3.2.17. Педагогке тыйым салынады:
• өз қалауы бойынша сабақ кестесін өзгертуге;
• сабақтарды болдырмауға және сабақтар арасындағы үзілістің ұзақтығын ұзартуға немесе қысқартуға;
• білім алушыны сабақтан шеттетуге;
• колледж ғимаратында темекі шегуге.
3.2.18. Оқу кабинетінің меңгерушісі міндетін атқару кезінде педагог:
• өз кабинетін төлқұжаттаудан өткізеді;
• кабинетті оқу бағдарламасын өткізуге қажетті әдістемелік оқу құралдарымен, құралдар және техникалық оқыту құралдарымен үнемі толықтырып отырады;
• Колледж директорының бұйрығына сәйкес жарамсыз мүліктерді белгіленген тәртіппен есептен шығарады;
• қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқауды әзірлейді;
• оқу кабинеттер байқауына қатысады.
ПЕДАГОГТЫҢ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ҚАТЫСУШЫЛАРМЕН ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ.
4.1. Педагогтың білім алушылармен өзара қарым-қатынасы.
4.1.1. Педагог өз мінез-құлығымен педагогтың тарихи қалыптасқан кәсіби ар-намысын қолдайды және қорғайды.
4.1.2. Педагог жас буынға ұлттық және жалпы адамгершілік мәдени құндылықтарды жеткізеді, білім алушыларды мәдени дамыту үрдісіне барлық күш-жігерін салып қатысады.
4.1.3. Педагог өзінің жақсы үлгісінде тәрбиелейді, біреуді мінемейді және де өзі істей алмайтын нәрсені басқалардан талап етпейді.
4.1.4. Педагогтың білім алушыға қатысты талаптары оңды және негізделген, сонымен қатар өзінің кәсіби этика арқауы болуы керек. Педагог өте сабырлы және ешқашан шектен шықпайды.
4.1.5. Педагог өз жұмысын білім алушының жеке физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, бала тұлғасының абыройы мен дербестігін құрметтеуге сөзсіз негіздей отырып құрады, Жалпыға бірдей адам құқығы декларациясымен анықталған баланың негізін қалаушы адами құқықтарын белсенді қорғайды.
4.1.6. Педагог білім алушылармен қарым-қатынас орнатуда өзара құрметтеуге негізделген іскерлік қарым-қатынас стилін таңдайды. Жасына, жынысына, ұлтына, діни көзқарасына және басқа да ерекшеліктеріне байланысты білім алушының ар-намысы мен абыройын ешқандай да бір негіздемелер бойынша кемсітпейді.
4.1.7. Педагогтың барлық білім алушыларға деген пейілі бірдей және әділ болады. Педагог білім алушылармен қарым-қатынас стилін өзара құрметтеу негізін ұстана отырып құрады.
4.1.8. Педагог өзінің білім алушыларына үшін мейірімді, адал және ақ пейілді адам болып табылады.
4.1.9. Педагог заңнамамен қарастырылған жағдайлардан басқа жағдайда білім алушылары сеніп айтқан ақпаратты құпия етіп сақтауға міндетті.
4.1.10. Педагог білім алушылардың өз бетімен жұмыс жасау, бақылау, өзін-өзі тәрбиелеу, басқа адамдарға көмектесу және олармен ынтымақтастық орнату, ұжымшылдық және төзімділік сияқты оңды қасиеттерін дамытатын жұмыс әдісін таңдайды.
4.1.11. Педагог білім алушылардың білім алу уәждемелерін арттыруға және өз күші мен қабілетіне деген сенімдерін нығайтуға ұмтылуы қажет.
4.1.12. Білім алушыны бағалау кезінде негізсіз төмендететін шешім қабылдаған жағдайда педагог өз қатесін шұғыл түрде жөндеуге міндетті.
4.1.13. Педагог білім алушының еңбегін әділ және объективті бағалайды, көтермелеп немесе төмендетіп пайымдап бағалауға жол бермейді.
4.1.14. Педагог өзінің қызмет бабында білім алушылардың қандай да бір қызметтер көрсету немесе жеке мақсаттары үшін пайдалануға тыйым салынады.
4.1.15. Педагог өзінің жұмысы үшін білім алушыдан қосымша сыйлық алуға құқығы жоқ.
4.1.16. Білім алушылардың тәртіптері мен жетістіктерін бағалау кезінде педагог олардың өзін-өзі сыйлау және өзіне деген сенімдерін нығайтуға ұмтылады.
4.1.17. Педагог жеке өмірінің дербес құқықты болуына құқылы.
4.2. Педагогтың педагогтар қауымымен өзара қарым-қатынасы
4.2.1. Педагог әріптестерімен өнімді және конструктивті қарым-қатынас орнатуға ұмтылады, өзара көмек көрсетеді, колледж әкімшілігінің және басқа да педагогтардың мүдделерін құрметтейді.
4.2.2. Педагогтар қауымы үшін маңызды болып табылатын шешімдер Колледжде жариялық және жаппай қатысу принципі негізінде қабылданады.
4.2.3. Педагогтың әріптесіне қатысты өз ойын ашық айтуға құқығы бар. Басқа педагогтың атына айтылған сын объективті және негізделген болуы керек.
4.2.4. Педагог білім беру қызметі үрдісінде тұлғаны дамыту және білім алушылардың психикалық, психологиялық және физикалық денсаулықтарын сақтау үшін психологтармен, ата-аналармен белсенді ынтымақтастықта болады.
4.2.5. Педагог білім беру үрдісімен және бүкіл педагогикалық ұжымның жұмыс нәтижелігіне байланысты әкімшіліктің тапсырмаларына жауапкершілікпен қарайды. Білім беру мекемесі ұжымының намысын қадір тұтады.
4.2.6 Өзінің сіңірген кәсіби еңбегі үшін педагог білім беру ұйымының әкімшілігі тарапынан ынталандыруға құқығы бар.
4.2.7. Педагогтың білім беру үрдісінің сапасын жетілдіруге байланысты бастамасын колледж қошеметтейді.
4.2.8. Педагог жалпы қабылданған моральдік-этикалық нормаларды сақтайды, әріптестерімен сыпайы және әдепті, жұртшылықтың алдында басқа педагог қызметкердің кәсіби біліктілігіне күмән тудырмайды.
4.3. Педагогтың білім алушылардың ата-аналарымен (заңды өкілдерімен) өзара қарым-қатынасы
4.3.1. Педагог кәсібіне байланысты тақырыптар бойынша ата-аналармен қарым-қатынас орнату үшін әрқашанда ашық болуы керек.
4.3.2. Педагог білім алушылардың ата-аналарына (заңды өкілдері) құрметпен қарайды және мейірімді қарым-қатынас орнатады.
4.3.3. Педагог білім алушылардың ата-аналарына (заңды өкілдеріне) олардың білімдеріне қатысты кеңес береді.
4.3.4. Педагог баланың өзінің ата-анасы туралы немесе ата-анасының өзінің баласы туралы айтқан құпия ақпараттарын жарияламайды.
4.3.5. Педагог пен ата-ана арасындағы қарым-қатынас тұлғаны бағалау және баланың жетістіктерін келісу негізінде құрылады.
4.4. Педагогтың қоғаммен және мемлекетпен өзара қарым-қатынасы
4.4.1. Педагог қоғамды ағартушы, мәдени құндылықтарды қорғаушы және білімді адам болып табылады.
4.4.2. Педагог азаматтық қоғамды дамытуға өз үлесін қосуға ұмтылады.
4.4.3. Педагог өзінің азаматтық борышын атқарады және әлеуметтік мәдени рөлін түсінеді.
4.4.4. Педагог ҚР заңнамасын сақтайтын азамат болып табылады.
4.4.5. Педагог өзінің жұмысы үшін білім алушылардың ата-аналарынан қосымша сыйақы талап етпейді.
Құқығы. Жауапкершілігі.
5.1 Құқығы
5.1.1. Педагог қызметкерде ҚР ЕК, ҚР “Білім туралы” Заңымен, жалпы білім беретін мекеме туралы Үлгілік ережемен, колледж Жарғысымен, ұжымдық шартпен, Ішкі еңбек тәртібінің ережелерімен қарастырылған құқықтары бар.
5.1.2. Педагог білім алушылар орындауға міндетті шешімдерді қабылдауға және колледж Жарғысына сәйкес тәртіптік жаза қолдану шараларын қабылдауға құқылы.
5.1.3. Білім беру ұйымы әкімшілігінің бұйрықтары мен өкімдеріне шағымдануға.
5.1.4. Педагог қызметкерлерді Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жағдайлардан басқа өзінің кәсіби міндеттерін орындаумен байланысы жоқ басқа жұмыстарға тартуға жол берілмейді.
5.2. Жауапкершілік
5.2.1. ҚР заңнамасымен белгіленген тәртіпте оқытушы:
• білім беру бағдарламаларының толық көлемде жүзеге асырылуына;
• білім беру үрдісі және оқытушы өткізетін сыныптан тыс іс-шаралар кезінде білім алушының өмірі мен денсаулығына;
• ҚР заңнамасымен, колледж Жарғысымен және жергілікті актілерімен белгіленген білім алушылардың құқықтары мен бостандығын бұзғаны үшін жауапкершілікте болады.
5.2.2. Колледж Жарғысын, ұжымдық шарттың талаптарын, Ішкі еңбек тәртібінің ережелерін, осы нұсқауды, директордың бұйрықтарын бұзған жағдайда педагог ҚР Еңбек және Әкімшілік кодексінің баптарына сәйкес әкімшілік және тәртіптік жазаға тартылуы мүмкін.
5.2.3. Міндеттерін бұзғаны және педагог қызметкердің беделін түсіретін теріс қылық жасағаны үшін педагог қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарымен анықталған жауапкершілікке тартылады.
5.3. Педагог қызметкерге тыйым салынады:
5.3.1. Ата-анасының жазбаша келісімінсіз үшінші тарапқа білім алушылар және олардың ата-аналары туралы жеке мәліметтерді беруге.
5.3.2. Білім алушының және оның отбасының жеке өмірлері туралы мәліметтерді жариялауға.
5.3.3.Сыныптың ата-аналар жиналысында балалары сабақта үлгермейтін ата-аналарды кез келген формада намысына тиіп қорлауға.
5.3.4. Педагогикалық кеңестің және басқа да мәжілістердің құпия ақпараттарын ата-аналармен талқылауға.
5.3.5. Білім алушыны сабақтан шығаруға.
5.3.6.Білім алушыларға өздері немесе әріптестері ұйымдастыратын қосымша ақылы білім беру қызметтерін ұсынуға, білім беру үрдісіне қатысушылардың мүдделерін шиеленіске әкелетін арандатушылық әрекеттер жасауға.
5.3.7. Ата-аналардан немесе білім алушылардан ақшалай қаражат жинауға.
ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
6.1. Жұмысқа қабылдаған кезде Колледж басшысы педагогқа оның кәсіби құзыреті шегіндегі әрекеттері туралы хабарлауға, педагогты кәсіби этика кодексінің мазмұнымен таныстыруға міндетті.
6.2. Педагог кәсіби этика кодексінің ережелерін бұзған жағдайда педагогикалық ұжыммен және білім беру мекемесінің әкімшілігімен қаралады.